Afgelopen weekend publiceerde NRC een lang artikel over kunstenaar Julian Andeweg die al jaren wegkomt met (seksueel) misbruik. Ik raad iedereen aan om het stuk te lezen. Niet vanwege de gruwelen die Andeweg de mensen in zijn omgeving aandeed, maar om je te verbazen over hoe zijn omgeving daarmee omging.
De weg van de minste weerstand
Wanneer zijn vertegenwoordiger wordt aangesproken over het gedrag van Andeweg is diens reactie: “Ik ben zijn vader niet. Ik vind zijn werk goed en het verkoopt. Bovendien is hij geloof ik in therapie.” Wanneer de directeur van een tentoonstellingsruimte wordt gevraagd waarom hij ondanks de verhalen over Andeweg een tentoonstelling van zijn werk organiseert antwoordt deze: “Juliaan is een ingewikkeld persoon. Iemand die niet altijd deugt, die grenzen opzoekt, verschillende versies van de waarheid hanteert.” Maar hij ziet dit ook als “eigenschappen die kunnen getuigen van een intrigerend en eigenzinnig kunstenaarsschap.” En wanneer een kunstenaar die door Andeweg is verkracht aan de curator van een gezamenlijke tentoonstelling meldt dat zij zich vanwege Andeweg terugtrekt, omdat zij en anderen door de kunstenaar worden bedreigd krijgt ze als antwoord: “Wat jammer en vervelend om te horen. Ik was hier niet van op de hoogte. Je beslissing is heel begrijpelijk en gerespecteerd. Jammer dat het onze samenwerking voor nu in de weg staat.” Wanneer hem later wordt gevraagd waarom hij besloot Andeweg in de expositie te laten, antwoordt hij dat dit “gemakkelijker was dan een kunstenaar over te halen die zichzelf terugtrok.”
Andeweg is weliswaar de misbruiker, maar het zijn de machtige instituten en de personen om hem heen die het misbruik mogelijk maakten. De kunstenaar wordt 14 jaar lang geprezen en beschermd door toonaangevende academies, kopstukken uit de kunstwereld, vrienden en familie. Zijn misbruik wordt genegeerd of onder het tapijt geveegd, om het talent de vrije ruimte te geven.
Vruchtbare voedingsbodem
Ik zie soortgelijke dingen gebeuren in onze industrie. Mensen die jarenlang hun gang kunnen gaan, omdat niemand ingrijpt. Denk je echt dat het gedrag van Serge Hascoët als complete verrassing kwam voor de Ubisoft-leiding? En wat te denken van James Portnow die werd uitgenodigd om in het bestuur van de Global Game Jam plaats te nemen nádat er allerlei informatie over misbruik naar buiten was gekomen. Of het zeer recente voorbeeld van Arc Systems Work dat ondanks alle verhalen over misbruik Mike Zaimont aanneemt. Wanneer ze ‘m vanwege diezelfde misbruikverhalen toch maar weer ontslaan zegt een woordvoerder dat ze ‘m hadden aangenomen in de veronderstelling dat Zaimont uiteindelijk alle beschuldigingen aan zijn adres wel zou oplossen. Om er vervolgens aan toe te voegen dat ze “een sterk beleid hebben om geen enkel onwettelijk gedrag, misbruik of geweld, of discriminatie in welke vorm dan ook te tolereren.” Hoe hij dat sterke beleid en het aannemen van Zaimont verenigt is me een raadsel.
De wereld zal altijd personen houden die misbruik proberen te maken van anderen, dat ban je niet uit. Wat je wel kan beperken is de hoeveelheid schade die ze aan kunnen richten; dat ligt meer aan hun omgeving dan aan henzelf. Met het verwijderen van rotte appels als Andeweg of Hascoët los je het probleem niet op, je elimineert slechts symptomen. Zolang het ecosysteem zelf niet verandert zal het een vruchtbare voedingsbodem blijven voor andere ‘getalenteerde’ misbruikers.
Misbruikers zijn geen good guys
Maar voor oplossingen moeten we niet alleen naar management kijken, en verder de schouders ophalen omdat we niet de macht hebben om de situatie te veranderen. Verandering zit ook in kleine dingen. In signalen dat we dit als industrie niet meer accepteren. Met wegkijken draag je niet bij aan een oplossing, sterker nog: je bent onderdeel van het probleem. Als een betrapte misbruiker een mea culpa schrijft dan is dat niet iets om hen voor te prijzen. Met je wellicht goedbedoelde woorden laat je hen weten dat het allemaal best meevalt. Iemand die toegeeft een ander te hebben aangerand (of erger) is niet one of the good guys. Ook niet wanneer die persoon naar jou toe alleen maar positief gedrag heeft vertoond.
Nu snap ik dat dit allemaal simpeler klinkt dan het in de praktijk is. Het is griezelig om je nek uit te steken, zeker wanneer dit voor jezelf gevolgen kan hebben. Maar ik denk dat we met z’n allen moeten concluderen dat, gezien de aanhoudende stroom aan verhalen over misbruik, niets doen geen optie meer is.
