In Amerika woedt momenteel oorlog. Een juridische oorlog met als inzet het wapentuig dat vliegt boven het virtuele slagveld van Battlefield 3. Battlefield-makers Electronic Arts wil in een rechtszaak tegen Bell Helicopter van de rechter weten of zij de rechten (o.a. merkrechten) van Bell schendt. In Battlefield 3 vliegen de gevechtshelikopters “Viper” en “Venom” rondt en ook het tiltrotorvliegtuig “Osprey”. Bell vindt dat dit niet mag, omdat zij op dit oorlogstuig merkenrechten heeft. Wie de Viper’s en Venom’s wil gebruiken, moet daarvoor eerst toestemming bij Bell vragen.
Oorlog begint bij wellus/nietus
Volgens Bell kiest EA er bewust voor om een oorlogssimulatie te maken omdat dat erg in trek is bij de consument. EA had van Bell toestemming (in de vorm van een licentie) moeten hebben. Zonder deze licentie profiteert EA ten onrechte van Bell’s oorlogstuig. Bovendien zouden consumenten verward kunnen raken over een niet-bestaande commerciële link tussen EA en Bell, welke Bell schade op zou leveren. ‘Nietus’, vindt EA. Want volgens het Amerikaanse recht op ‘vrije expressie’ (First amendment) en ‘fair use’ is dit gebruik toelaatbaar. Anders dan bijvoorbeeld in Need for Speed, waar EA wel licentiegeld betaalt voor het gebruik van de auto’s, hoeft dat bij Battlefield volgens EA niet. Het oorlogstuig van Bell, althans de merknamen, nemen daar geen centrale plaats in zoals dat bij de auto’s in Need for Speed wel het geval is. Eerder won EA een zaak met een vergelijkbaar argument, toen het werd aangeklaagd door de nazaten van de beruchte crimineel John Dillinger. EA noemde in de Godfather games de Tommy Gun (het gangstergeweer met de ‘trommel’ als magazijn) een “Dillinger Gun”. Volgens de Amerikaanse rechter mocht EA dit doen op basis van de First amendment. Het is nu afwachten of de Amerikaanse rechter wederom EA in het gelijk zal stellen.
Slaat de strijd over?
Kan een strijdtoneel zoals dat van Bell en EA ook in Nederland plaatsvinden? Dat is niet ondenkbaar. Ook hier kunnen bestaande objecten en benamingen beschermd zijn, bijvoorbeeld onder het merken- of auteursrecht. Maar het hangt van de omstandigheden af of het gebruik van zo’n beschermd object in een game – zonder toestemming – toelaatbaar is. In 2005 oordeelde de Nederlandse rechter dat Codemasters een auteursrechtelijk beschermde wandschildering mocht gebruiken in het voetbalspel “Club Football 2005 Ajax”. Die schildering maakte namelijk onderdeel uit van het Arena-stadion waarbinnen gevoetbald kon worden. De rechtbank oordeelde dat de wandschildering een te onbelangrijk onderdeel uitmaakte van de game. Het droeg niet bij aan de exploitatie van het product van Codemasters. Bovendien had Codemasters aangeboden om op alternatieve wijze een genoegdoening te verschaffen die de kunstenaar meer naamsbekendheid als auteur had kunnen opleveren. Deze oplossing heeft de kunstenaar niet willen aanvaarden, maar naar zwaardere maatregelen gezocht als een verbod jegens Codemaster. Volgens de rechter moet: ‘voorkomen worden dat innovatie en kunst worden afgeremd als gevolg van blokkades van auteursrecht die geen wezenlijke bijdragen leveren aan het gebruiksdoel’ van een game.
Over wanneer een beschermd object een wezenlijke bijdrage levert aan een game, bestaat discussie. Dit verschilt van geval tot geval. Naar onze mening is de Codemasterszaak een uitzondering en zal over het algemeen toestemming moeten worden gevraagd voor het gebruik van auteursrechtelijk materiaal. Voor gebruik van bestaande Formule-1 wagens bijvoorbeeld, zal ongetwijfeld toestemming moeten worden gevraagd van de licentiehouder F1. Hetzelfde Codemasters heeft nu die F1-licentie.
De boodschap van de Nederlandse rechter is in ieder geval duidelijk: ‘Make games, not war’.
Joost Gerritsen & Evert van Gelderen
De Gier | Stam & Advocaten, specialisten in gaming & recht
